Kumru Evliyaları ve Bir Kitap İncelemesi /Bekir Akkaya

*KUMRU EVLİYALARI 

A-    EVLİYA NEDİR?  YA DA ORDU EVLİYALARI KİTABI ÜZERİNE :

Geçen hafta kısaca Kumru’nun tarihinden söz etmiştik. Bu yazımızda ise Kumru Evliyaları üzerinde duracağız.   Birkaç yıl önce  Sıtkı Çebi imzası ile yayınlanan “Ordu Evliyaları” kitabında Kumru Evliyalarından hiç söz edilmemişti. Bunun üzerine Kumru ve köylerini adım adım dolaşarak bu konuyu araştırmış, araştırma sonuçlarını   Ordu Haber Gazetesi - Mart-1998 tarihinde okuyucularımızla paylaşmıştık.  O günden bugüne kitabın yeni baskısının yapılıp yapılmadığını bilmiyorum.  Benim Merak ettiğim konu, kitabın ikinci baskısında Kumru Evliyalarından söz edilip edilmeyeceği. Her ne kadar birinci baskıda Kumru Evliyalarınsan söz edilmemiş olsa da,  okuyacağınız

yazı Kumru topraklarından evliya olup olmadığı konusundan “var olduğuna dair” hiçbir kuşku bırakmamaktadır. (BA)     

EVLİYA: Veliler. Velayet ve keramet sa­hibi. Allah'a yakın adam, iyi ahlak sahibi. KERAMET: Evliyadan sadır olan hariku­lade hal. (1)

EVLİYA VELİ: Tasavvufta, velayet (er­mişlik) makamına ulaşan kimsenin Çoğul şekli evliyadır. Allah'ın dost ve sevgili kulu. KERAMET: Allanın veli kullarının göster­diği olağanüstü haller. Veliyi veli kılan onun keramet göstermesi değil, Islamın kuralları­nı uygun olarak yaşamasıdır. (2)

Sözcüklerden anladığımız kadarıyla Ev­liya; Hayatını, nefsinin arzularını yok etmeye çalışarak ibadetle geçiren; kendisinde gayb-den haber verme, halleri keşfetme gibi ola­ğanüstü haller zuhur ettiğine inanılan, kera­met sahibi olduğu kabul edilen ermiş kişilere EVLİYA denilir,

Evliya, Velinin çoğulu yani cem'idir. Veli, Kur'an'daki anlamıyla Allah'ın dostu, sevgili kulu demektir.

Yine sözcüklerden anladığımız kadarıy­la, Keramet evliyadan ortaya çıkan olağanüstü hallerdir. Evliya için, zaman ve meka­na göre, bir çok keramet söz konusu Alabilir, Ancak kerametini açıklamamış nice evliyalar vardır ki, biz bunların kim olduklarını bileme­yiz, Keramet haktır, doğrudur. Fakat, evliya için keramet bir hedef yani gaye değildir. Mutasavvuflara göre, evliyanın kerametini gizlemesi esastır.

Halkımız, hakkında sadece duyduğu menkıbelere göre bilgi sahibi olduğu bu kişi­lerin kabirlerini, türbe veya makamlarını zi­yaret ederek, onların ruhaniyetlerinden yar­dım dilemek suretiyle, manevi bir tatmine kavuşurlar. (3)

"ORDU EVLİYALARI" KİTABI ÜZERİNE hocamız. Sayın Nuri Kahraman Bey'in Başkanlığını yaptığı, Ordu Ensar Vakf’ının çalışmalarını takdir etmemek mümkün değil. Gerek düzenlediği "Pilav Günleri" ile, gerek­se  çıkardığı dergi ve kitaplarla ve di­ğer etkinlikleri ile, vakıf, Ordu'nun göz bebe­ği' 11.si şu anda yapılan ramazan ayında devam eden “Kitap  Günleri” halen devam etmektedir.

Ordu Esnaf vakfının düzenlediği 1996 yılındaki Ordu İmam-Hatip Lisesi Mezunlarını bir araya getirmek maksadı ile yapılan "Pilav günü"ne bende katıldım. İşte bu esnada elime vakfın çıkardığı bir kitap geçti. Kitap ORDUNUN TARİH BABASI" diye bilinen, Üstat Sıtkı Çebi'nindir. Ensar Vakfı tarafından basılmış büyük bir araştır­ma ürünü olduğu, kitabı okuyanlar' anlaya­caklardır. Kitabı okuyunca bilmediğim, duy­madığım bir çok evliyanın Ordu toprakları içerisinde de bulunduğunu Öğrendim. Ancak, kitabı okuyunca üzüldüm de. Çünkü merkez dahil Ordu'nun on dokuz ilçe­si mevcut, ilçelerin bir çoğunda evliya oldu­ğu zikrediliyor. Ancak, Kumru ilçesinde hiç bir evliyadan söz edilmiyor. Oysa, diğer ilçelerde olduğu gibi Kumru'da da evliyanın olduğu yöre halkı tarafından bilinmektedir.

ORDU'NUN TARİH BABASI-ARAŞTIR-MACI- YAZAR Muhterem SITKI CEBİ, Ordu Haber Gazetesi'nin 4. sayısında bizim bu ifadelerimizi doğrular nitelikte bilgiler veriyor. Ve şöyle diyor: "Henüz ulaşamadığını bazı evliyalar var, bunu da kitap çıktıktan sonra Öğrendim. İkinci baskıda bunları gözden ge-çireçeğim." Yine aynı söyleşide Üstad Sıtkı Çebi: “-Karadeniz’de türbe şekli yapı gelene­ği yok. Kabirleri türbe şeklinde örtmekten ziyade, çoklukla etrafını 1 veya 1.5 metre yüksekliğinde aralıklı tahta perde ile çevi­menin tercih edildiğini, kubbeli yapıların yakın tarihten itibaren yapılmaya başlandığı­nı, söylüyor.(4) Bu ifadeler de Kumru'da çok sayıda evliya olduğunu bize gösteriyor.

 

B- KUMRU EVLİYALARI

İLÇEMİZ KUMRU'DA EVLİYA VAR!

Bizim araştırmalarımıza göre Kumru İl­çesinde evliya var. Hem de çok fazla. Aslında başlı başına araştırmaya değer bir konu. Üstat Sıtkı Çebi'nin ifadelerinden anlaşıla­cağı gibi, sağlığında evliyalığı kesin olarak bilinen büyük zatların kabirleri bile normal kabir konumunda. Bu tür kabirlerde, diğer kabirlerden değişik tarz sadece (fıraktu de­nilen) ağaçlarla çevrili olması. Halkın da bu­raları sık sık ziyaret etmesi olarak söylene­bilir. Ancak, bu zatlarla ilgili halkın dilinde bir çok olağanüstü olayların anlatılır olması, kabirlerde yatan kişinin Allah dostu biri ol­ması gerçeğini ortaya koyuyor.

ilçemiz Kurmru ve köylerinde evliya ola­rak bilinen yerleri sıralamamız gerekirse, bi­zim tespit edebildiklerimiz:  Ezetlü Evliyası (Aşağıdamlalı), 2. Büyüktepe Evliyası (Ba­lı), 3. Isıtma Evliyası (Akçadere), 4. Mezarlık Yanı Evliyası (Çatılı), 5. Tuzak Evliyası (Ça­tılı], 6. Okçulu Evliyası (Çatılı) 7. Boğaz Ev­liyası (Çatılı) 8. Pistan Evliyası (Çatılı), 9. Karın Evliyası (Derbent) 10, Hıcılık Evliyası (Derbent), 11. Karortmen Evliyası (Der­bent), 12. Erene Düzü Evliyası (Divanitürk), 13. Boğmaca Evliyası (Duman), 14. Deli Kız Evliyası (Esence-Pencik], I5.Garibler Evliyası (Eskiçok Değirmen), 16. Kepez Ev­liyası (Ortca), 17. Dikmen Evliyası (Gökçe­li), 18, Şehitler Evliyası (Gökçeli), 19. Karaavu Evliyası (Güneycik), 20. Hatip Evliyası ' (GÜneycik), 21. Karacalar Evliyası. 22. Büyüker Evliyası (Konaklı), 23. Hıdırcık Evli­yası (Konaklı), 24. Dörek Evliyası (Ortaca), 25. Tekke Evliyası (Şenyurt), 26. Tekke Ya­lın Evliyası (Tekke Köy), 27. Aşağıalan Evliyası (Yalnızdam), 28i. Çetir (Çiz) Evliyası (Gü­neycik), 29. Hacıveli Evliyası (Divani Kayabaşısı), 30. Abak Evliyası (Divani)...vs.... Bu köylerle birlikte evliyaların isimlerini zikretmeye çalıştık. Burada açıklayamadı­ğımız Fizme Köyünde, her kabristanlıkta sayısız evliya mevcut. Anlatılanlar başlı başına bir kitap konusu.

Ayrıca, evliya diye tanınan yatırların dı­şında, Kumru ve köylerinde kerametleri dil­den dile anlatılan tanınmış Allah Dostlarının da sayısız kabirleri mevcut. Bu zatların da hayatları ayrı bir inceleme konusu. Bu kişi­lerin de kabirleri sık sık halk tarafından zi­yaret edilir. Halk onları evliya olarak bilir. Bunların hepsini açıklamamız mümkün ol­madığı için konumuza ışık tutması için ba­zı isimleri açıklamak faydalı olur düşünce­sindeyim Bunlardan bazıları: 1. Müderris Abdu Hoca (Akçaalantürk), 2. Sülman Efendi (Akçadere), 3, Mırozu Ömer Hoca (Keşlik), 4, Müderris Mehmet Efendi (Keşlik), 5. Aödullahi Meki Hazretleri (Çakıllı), 6, Abdullahi Mekki Hazretlerinin Babası (Derekoy-Yukarıdarmlalı) , 7, Müderris Ali Rıza Efendi (Fizme}. 8, Kör Hafız (Fizme) 9. Ya­naşma Halil Hoca (Işılga) (Balı), 10. Hacı Mehmet Efendi (Balı), 11. Kırca Hoca (Bal­lık), 12, Koca Hatipler (çatılı), 13. Ehliman Haco (Derbent), 14. Hacel Ali Hoca (Esen­ce - Pencik), 15. Üsin Hoca (Güneycik), 16. Hacı Hasan Sunma (Ortaca), 17- Hatip Ho­ca (Gümüş) (Konaklı], 18. Sait Hoca (Kovancılı), 19. Paşa Hoca (Küçükakçakese), 20. Hüseyin Nargül Hoca (Şenyurt), 21. Ha­tip Mehmet (tekke), 22. Yusuf Ziya Işık (Yeniakçaalan), 23. Şaştım Hoca (Demircili), 24. Ahmet Hoca (Demircili), 25. Abdi Hoca (Fizme), 26. Hamit Hoca (Tarakçı) (Fizme), 27. Halil Hoca (tatlıgül) (Çokdeğirmen), 28. Ömer Hoca (Fatsa) (Çokdeğirmen), 29. Mehmet Hoca (Fizme), 30. Abdullah Hoca (Nutkullu Hafız) (Fizme) .......vs..,, bunlar bi­zim isimlerini tesbit ettiklerimiz.

Evliyalar olarak, Demircili'de Ehliman, Ayvalı'da, Kömerik, yine Ayvalı'da Kayaba­şı, Demircili'de karaağu ve yine Demircili'de Üçler Evliyalarını söylemeden geçmemiz müm­kün değil. Konumuza ışık tutması açısından Kumru'da en fazla adından söz edilen Fizmeli Abdi Hoca­yı tanıtalım.

C-   KUMRU EVLİYALARINDAN VE BÜYÜK ALİM ABDİ HOCA :

ABDURRAHMAN HOCA (ABDİ HOCA): (1860-1957)

Asıl adı Abdurrahman Hilmi Bilici olan Abdi Hoca, 1860 yılında Kumru'nun Aşağıdamlalı Kö­yünün Avdullu Mahallesinde doğdu (Avdullu bu­gün Kumru ilçemizin yeni bir köyü olmuştur.) Yö­rede, "Abdi Hoca" olarak tanınır. Yörenin tanı­nan en meşhur din alimlerinden birisidir.

Öğrenimine ilk olarak, şu anda Kumru Mer­kez camii olarak hizmet veren, Kumru Medrese­sinde başlamıştır. Daha sonra Korgan İlçesinin bugünkü Yeni Pınar (Findekse) Mahallesinde bulunan Sarı Müftünün Babası Mustafa Efen-di'den dersler aldı.

İlme ve öğrenmeye karşı büyük merakı olan Abdi Hoca, ilmini daha da artırmak için Ünye İlçesi’ne gitti. Ünye'de Hacı Yusuf Efendi'den dersler aldı. Abdi Hoca, Ömrünün yirmi yılını ilim öğrenmeye adamıştır.

Daha sonra öğrendiklerini memleketinde öğretebilmek ve insan yetiştirmek amacıyla Kumru'ya gelerek iki yere medrese açmıştır. Bi­rinci medreseyi Kumru'nun Aşağıdamlalı Köyü­nün Çakıllı Mahallesinde (Çakıllı bugün Aşağı­damlalı Köyünden ayrılarak, kurtuluş Köyünün bir mahallesidir-Bugün ise Fizme Beldesinin bir mahallesidir.) diğerini ise, Bugün Aşağıdam­lalı Köyünün topraklarında bulunan Akdana Ma­hallesi’nde açmıştır. Açtığı bu medreselerde kırk yıl öğrenci oku­tarak iki defa icazet vermiştir.

Ünü her tarafa yayılan Abdi Hocaya yaptığı hizmetlerden Ötürü devletçe bir sancak verilmiş­tir. Bugün bu sancak, halen şu anda Korgan'da ikamet eden torunu Ahmet Bilici'de bulunmak­tadır.

Ömrünün (Tamamını ilme ve Öğrenmeye adayan Abdi Hoca 1957 yılında Aşağıdamlalı (Aşağı Fizme) Köyünün. Avdullu Mahallesinde vefat etmiştir. Kabri şu anda yeni köy olan Av­dullu Köyünde bulunmaktadır. Kabri uzak ve yakından sık sık ziyaret edilen Abdi Hoca, bugün de tüm çevre ilçeler tarafından tanınmak­tadır. (5)

ABDİ HOCANIN VEFATINDA YAZILAN BAZI BEYİTLERDEN SEÇMELER:

Ağlayanların alırdı derdini

Tutmuş idi sitkıyle dini

Kendisi hem tarikat ehli

İmdat eyle Allah'ım imdat eyle

 Şefaatini cümlemize nail eyle.

 

957 Eylül 24 Salı gecesi

Dünyayı terk eyledi asrın havacısı

Ruhu teslim eyledi ol mübarek gecesi

Ağlan efendiler her yere oldu ilan.

 

Bütün dostları Akdana’ ya geldiler

Ol        zatın gittiğini gördüler

3 alim peş peşe vefat ettiler

Ağlan Efendiler

Vefat edince haber gitti her yere

2 kaza 4 nahiye doldu hep bir yere
Namaz kılmak için kondu bir yere
Ağlan efendiler

İki yerde medrese okuttu

 Bütün mollası cihanı tuttu.

Cemaatin sayısını ancak Allah bilir

Ben sandım Yarabbi dünya hep burda

Bizim gibi cahiller bu kadar görür

Ne için ağlamasın bu halk ne için?

Oğlu Sabriye dört gün sonra

Göçüm giderek demiş

 Dört günü tamamladı durmadı daha

Gezdim içimden ağlaya ağlaya.

 

Gel şair Hüseyin Yakma Yüreğin

Nedir Havacımdan senin dileğin

Yoktur ahiret için bir hazır emeğin

Ağlan efendiler(6)

KAYNAKLAR:

1 .Hayat Büyük Türkçe Sözlük. Hayat yayın­ları -İSTANBUL

2.Risale Masa Ansiklopedisi. Risale Yayın­ları. Komisyon. İstanbul

3.Ordu Evliyaları. Sıtkı Cebi. Ordu Ensar Vakfı Yayını. Ordu

4. Ordu Haber Gazetesi. Sıtkı Çebi İle Söyleşi -Yıl:1. Sayı:4  Kasım 1997. İstanbul

5. Dünü ve Bugünü ile Korgan, Selim Uzan. Gelişim Matbaacılık. Ankara

6. Halk Şairi Hüseyin Akan. Vicdan Sesi Matbaası, 1958, Samsun,

 Bekir AKKAYA/1998 /ORDU HABER GAZETESİ

 Bekir AKKAYA/05.11.2004 /KARADENİZ HABER POSTASI GAZETESİ

© Bekir Akkaya Blogspot Copyright 2000 © Kaynak göstererek kullanmaya özen gösteriniz. Tüm yasal haklar https://bekirakkaya.blogspot.com.tr/ye aittir. Çalınan her türlü içeriğin hukuki ve cezai sorumluluğu çalanın kendilerine aittir.